Тақиқ ўрнига альтернатива. Зарарни камайтириш орқали ёмон одатларга қарши курашиш усуллари

Тақиқ ўрнига альтернатива. Зарарни камайтириш орқали ёмон одатларга қарши курашиш усуллари
Eвропа 2030 йилга келиб энг чекувчи қитъага айланиш хавфи остида. Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти тамаки чекишга қарши оммавий кураш фонида бундай салбий башорат қилди.

Шу билан бирга, Жаҳон антирейтингида жануби-Шарқий Осиё биринчиликни эгаллаб турмоқда, бу эрда ЖССТ ҳисоб-китобларига кўра аҳолининг тўртдан биридан кўпроғи (26,5%) тамаки маҳсулотларини истеъмол қилади. Бироқ, Eвропа қитъаси унчалик ҳам орқада қолмади: бу эрда зарарли одат аҳолининг 25,3 фоизида кенг тарқалган.

Умуман олганда, ЖССТ маълумотларига кўра, бутун дунё бўйлаб чекувчилар сони камаймоқда. Агар 2000 йилларнинг бошларида ҳар учинчи катта ёшли инсонлар тамакига қарам бўлган бўлса, 2020 йилга келиб бу кўрсаткич сайёрамизнинг ҳар бешинчи аҳолисига тўғри келмоқда.

Шунга қарамай, бу тахминан 1,25 миллиард одам чекишни давом эттираётганини ва соғлиғига зарар этказаётканини англатади. Бундан ташқари, чекувчилар онгсиз равишда ўзларига зиён етказаябди, деб айтиш қийин, чунки бугунги кунда бутун дунё бўйлаб мунтазам равишда тамакига қарши профилактика кампаниялари тамаки чекиш билан боғлиқ касалликлар ўлимга олиб келиши тўғрисидаги маълумотларни кенг ёритишмоқда. Шундай қилиб, ЖССТ ўзининг сўнгги ҳисоботида ҳар йили чекиш 8 миллиондан ортиқ одамнинг ҳаётига зомин бўладиган касалликларга олиб келишини очиқ айтадиб келмоқда, улардан 1,3 миллиони иккинчи қўл тутунининг қурбонига айланишмоқда.

Ҳатто ЖССТ ҳам тамаки назорати бўйича асосий Конвенция бошланганидан бери сўнгги 15 йил ичида қилинган барча саъй-ҳаракатлар учун бу жуда катта рақамлар эканини тан олади. «Сўнгги йилларда тамакига қарши курашда сезиларли ютуқларга эришилди, аммо ҳозир бу этарли деб ўзимизни тинчлантирадиган вақт эмас», деб таъкидлайди ЖССТ соғлиқни сақлаш департаменти директори Рудигер Креч.

Жаҳон ташкилоти мутахассислари томонидан ишлаб чиқилган MPOWER чоралари олтита асосий қадамни ўз ичига олади. Улар орасида вазиятни мониторинг қилиш, аҳолини тамаки тутунидан ҳимоя қилиш, никотинга қарамликка қарши курашда ёрдам бериш, тамаки зарари тўғрисида маълумот бериш, реклама тақиқлари, шунингдек тамаки маҳсулотларига солиқларни ошириш.

Шу билан бирга, бутун дунё бўйлаб мутахассислар зарарли одатга қарши курашиш учун фақат чекловчи чоралар этарли эмаслигини такидлаб келишмоқда. Тамаки маҳсулотларини сотишни бутунлай тақиқлаш, аксинча, салбий оқибатларга олиб келиши ва бозорда ноқонуний тамаки ва таркибида никотин мавжуд маҳсулотлар ҳажмининг ўсишига олиб келиши мумкин. Шу билан бир қаторда, кўплаб мамлакатлар хавфни турли ҳил ёллар билан камайтириш контсепциясига тобора кўпроқ мурожаат қила бошладилар.

Унинг моҳияти оддий-агар бирон сабабга кўра зарарни тўлиқ бартараф этишнинг иложи бўлмаса, уни минималлаштириш чораларини ишлаб чиқиш керак. Тамаки чекишга келсак, бу ёндашув ҳақиқатга яқиндир: у чекишга ўрганиб қолган инсонлар учун қаттиқ чекловлар ўрнатмайди, балки уларни сигаретага нисбатан камроқ зарарга эга таркибида никотин мавжуд бўлган маҳсулотларга ўтишни кўриб чиқишни таклиф қилади, бу эса илмий жиҳатдан исботланган хавфни камайтиришда ёрдам беради.

Масалан, бундай альтернатива тутунсиз электрон қурилмалар бўлиши мумкин, унда тамаки ёнмайди, балки қиздирилади, бунинг натижасида камроқ токсик моддалар ажралиб чиқади ва шунинг учун танага етказилиши мумкин бўлган зарарлар камаяди. Шуни эсда тутиш керакки, никотин, зарарсиз ҳисобланмайди ва ўзига қарамликка олиб келади. Бироқ, кенг тарқалган нотўғри тушунчадан фарқли ўлароқ, чекиш билан боғлиқ касалликларнинг асосий сабаби никотин эмас. Бундай касалликларнинг ривожланишининг этакчи омиллари тамаки ёниш маҳсулотлари ҳисобланади.

Ушбу ёндашув Канада, Швеция, Янги Зеландия ва Буюк Британияда қўлланилади. Шундай қилиб, хусусан, Буюк Британия ҳукумати сўнгги йилларда камроқ зарарга эга альтернативаларга ўтишни қўллаб-қувватлаш учун анъанавий сигаретлардан воз кечиш бўйича бутун кампанияни йўлга қойди. Миллионга яқин чекувчиларнинг организмларига этказилаётган зарарни камайтириш мақсадида бепул электрон қурилмалар тарқатилди.