Тамаки зарарини камайтириш концепциясининг келиб чиқиши ва ривожланиши
Зарарни камайтириш – бу ҳалокатли одатлар билан боғлиқ хавфларни камайтиришга қаратилган стратегиялар тўплами. Ушбу концепция ёрдамида инсон ўз танловининг ўзига, атрофдагиларга ва умуман жамиятга таъсирини чеклаши мумкин.
Агар биз замонавий электр транспорт воситаларини кўриб чиқсак, улар бензинли аналоглари сингари бизни А нуқтадан Б нуқтага олиб бориши мумкин, аммо атмосферага зарарли моддалар чиқиндиларини сезиларли даражада камайтиради. Бу улар анъанавий автомобиллар билан бир хил функцияни бажаришини, шу пайтнинг ўзида чиқиндиларни камайтириш орқали атроф-муҳитга салбий ҳиссаларини минималлаштиришини англатади.
Зарарни камайтириш стратегиялари тамаки контекстида худди шундай ишлайди ва «Чекиш зарарини камайтириш концепцияси» (кейинги ўринларда «Концепция» деб номланади) деб номланади. Ёқилғи ёнишидан чиқадиган чиқиндилар атроф-муҳитга таъсири узоқ вақтдан бери ташвишга солаётганига ўхшаб, сигаретани истеъмол қилиш ҳам ташвиш манбаи ҳисобланади.
Сигарет чекиш билан боғлиқ зарарни камайтиришга қаратилган бир қатор стратегиялар мавжуд. Гарчи энг яхши вариант тамаки истеъмолини тўлиқ тўхтатиш бўлса-да, тўлиқ рад етиш йўли узоқ, қийин ва баъзан имконсиз бўлиши мумкин.
Йиллар давомида бутун дунё бўйлаб ҳукуматлар чекишга қарши чоралар кўриб келган. Бундай чоралардан бири сигарет чекиш билан боғлиқ зарарни камайтиришга қаратилган тамаки зарарини камайтириш концепциясидир. Унинг тан олишича, тамаки истеъмолини бутунлай тўхтатиш зарарнинг энг катта пасайишига олиб келади. Бироқ, чекувчилар ҳар доим ҳам бу ёмон одатни тарк эта олмайди ёки хоҳламайди.
Одамлар никотин олиш учун чекишлари кенг тарқалган, аммо тамаки ёқиш уни олишнинг энг зарарли усулларидан биридир. Тамаки ёқилганда никотин ва бошқа кўплаб кимёвий моддалар ажралиб чиқади. Ушбу кимёвий моддалар танага ва бошқаларга зарар етказадиган токсинларни ўз ичига олади. Концепция истеъмолчиларнинг потенциал камроқ зарарли алтернативаларини тақдим этиш орқали соғлом келажагини таъминлашга интилади. Потенциал камайтирилган хавфга эга алтернативалар чекувчиларга никотинни хавфсизроқ тарзда етказиб берадиган маҳсулотларга тўлиқ ўтишга ёрдам беради, бу эса хавфни 90% га камайтиради.
Буюк Британия Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳар йили вейпларни ўрганишга бағишланган 1000 дан ортиқ саҳифали кенг қамровли ҳисоботни нашр этади. Буюк Британия ҳукумати веб-сайтида (Office фор Health Improvement & Disparities) чоп этилган 2022 йилги ҳисоботда 300 дан ортиқ клиник ва кимёвий тадқиқотлар, шунингдек, тутунсиз маҳсулотларнинг инсон саломатлигига таъсирини ўрганувчи илмий ишларнинг батафсил таҳлиллари келтирилган. Мутахассислар бундай маҳсулотлардан фойдаланиш сигарет чекишдан камида 95% камроқ зарарли деган хулосага келишди. Тадқиқотчиларнинг фикрича, бу маълумотлар чекувчиларни електрон сигаретларга ўтишга ундашга ёрдам беради. Бу ҳақида саратон, нафас олиш ва юрак-қон томир касалликлари хавфи кўрсаткичларидаги сезиларли фарқ далолат беради.
Бироқ, тамаки зарарини камайтириш стратегиялари кўпинча маълумот этишмаслиги ва концепциянинг нотўғри тушуниш туфайли норозиликни келтириб чиқаради. Шуни таъкидлаш керакки, тутунсиз алтернативаларга ўтиш вояга етган чекувчилар ва умуман жамият учун катта фойда келтириши мумкин.
