Мишьяк, симоб ва қорғошин: нoсвой таркиби ҳақида нималарни билиш керак

Олий Мажлисда электрон сигаретларни тақиқлаш тўғрисидаги қонун лойиҳаси кўриб чиқилаётган бир пайтда, Ўзбекистонда бошқа бир никотин маҳсулотига – нoсвoйга эътибор қаратиш лозим.

У мамлакатда анча машҳур бўлиб, уни истеъмол қилувчилар сони 2,5 миллион кишига етади. Улар орасида ёшлар ҳам кам эмас.

Нoсвoй Марказий Осиёда кенг тарқалган тамаки маҳсулоти ҳисобланади. Уни оғиз бўшлиғида сақлаб, никотин сўлак пардаси орқали сўрилади. Нoсвoйнинг асосий таркибий қисмлари – тамаки (одатда никотин миқдори юқори бўлган Nicotiana rustica тури), охак (никотиннинг тезроқ сўрилиши учун), сув, ўсимлик мойлари ва бошқа қўшимчалар.

Кўпинча нoсвой таркибига товуқ экскрементлари ҳам қўшилади, бу бир қатор тадқиқотлар билан тасдиқланган. Товуқ чиқиндиларининг юқори ишқорий моддалари нoсвoй таъсирини кучайтиради. Аммо нoсвойнинг оммавий ишлаб чиқарилиши одатда ноқонуний амалга оширилади. Бу эса унинг сифати ва хавфсизлиги устидан назоратнинг етишмаслигига олиб келади.

Тадқиқот натижалари нoсвой истеъмолининг жиддий хавфлари борлигини кўрсатади. Киото университетида ўзбек олим Жасур Жўраев томонидан Ўзбекистоннинг турли ҳудудларидан тўпланган 25 та насвай намуналари таҳлил қилинган. Унда 4000 дан ортиқ кимёвий моддалар аниқланган бўлиб, уларнинг 30 дан ортиғи канцероген хусусиятга эга. Шунингдек, нoсвой таркибида мишьяк, симоб, қорғошин ва қадимий каби хавфли моддалар аниқланган.

Нoсвoй истеъмоли оғиз бўшлиғи, ошқозон ва бошқа аъзолар саратон касаллиги, юрак-қон томир тизими муаммолари, репродуктив муаммолар, семизлик ва туғма нуқсонларга олиб келиши мумкин. Шу билан бирга, нoсвoй Ўзбекистонда қонуний маҳсулот бўлиб қолмоқда. Бу унинг дунёда расман рухсат берилган ягона мамлакат эканлигини англатади.

Жаҳон амалиёти никотин маҳсулотларини тартибга солишнинг ўзига хос ёндашувларини таклиф қилади. Масалан, АҚШнинг Овқат ва дори-дармонларни санитария назорати бошқармаси (FDA) яқинда никотинли паучларни чекишнинг камроқ зарарли альтернативаси сифатида расман маъқуллади. Нoсвoйдан фарқли равишда никотин паучлари тамаки таркибини ўз ичига олмайди, ёниш жараёнига учрамайди ва сифат стандартларига мос келиши учун қаттиқ текширувдан ўтади.

FDA томонидан тақдим этилган тадқиқотлар никотинли паучлардан фойдаланган катта ёшдаги сигарет ва бошқа тамаки маҳсулотлари истеъмолчилари уларни бутунлай тарк этишга муваффақ бўлганини кўрсатди. Шу билан бирга, ёшлар томонидан бундай маҳсулотларга қизиқиш минимал даражада қолмоқда: АҚШда ўсмирларнинг атиги 2% дан ками улардан фойдаланишларини билдирган.

АҚШ ва бошқа мамлакатлар тажрибаси шундан далолат берадики, бундай маҳсулотларни тартибга солиш оммавий саломатликни ҳимоя қилишда самарали восита бўлиши мумкин. Нoсвoй таркиби ва сифатига техник талаблар жорий этилиши унинг саломатликка зарарларини камайтириш ва ишлаб чиқаришни қонуний йўлга қўйишга ёрдам берган бўлар эди.

Нoсвoйнинг кенг тарқалганини ҳисобга олган ҳолда, Ўзбекистонда уни бутунлай тақиқлаш имконияти оз бўлиши мумкин. Аммо ушбу маҳсулот сифатини тартибга солиш ва назорат қилишга оид аниқ чоралар унинг зарарини минималлаштириш, бозордаги ҳолатни яхшилаш ва аҳоли саломатлигини муҳофаза қилиш учун муҳим қадам бўлади.