ИИВ Ўзбекистондаги ҳибсхоналарда ҳали ҳам қийноқ жазоси борлиги тўғрисидаги хабарга муносабат билдирди

Ички ишлар вазирлиги матбуот хизмати 9 ноябрь, душанба куни «BBC Ўзбек хизмати» томонидан эълон қилинган «Қийноқлар ҳали ҳам борми?» сарлавҳали видеолавҳа юзасидан расмий муносабат билдирди.

Фото: «Tez News»

Қайд этилишича, мазкур лавҳада «BBC» мухбири томонидан жазо муддатини ўтаётган айрим маҳкумларнинг оила аъзолари билан суҳбат жараёнлари акс этган бўлиб, улар ўзининг яқинларига нисбатан жисмоний ва руҳий тазйиқ ўтказилаётганлиги, шунингдек, маҳкумларга тиббий ёрдам кўрсатилмаётганлигини ҳамда улар инсонпарварлик тамойили асосида жазодан озод этилмаётганлигини маълум қилган.

Таъкидланишича, ҳозирги кунда республика жазони ижро этиш муассасаларида жазо муддатини ўтаётган шахсларнинг ҳуқуқ ва эркинликлари таъминланган бўлиб, уларни ахлоқан тузатиш, жаҳон стандартлари асосида жазо ўташи учун етарли шарт-шароитлар яратиш борасида тизимли ишлар олиб борилмоқда.

Хусусан, сўнгги 4 йил ичида жиноят содир этган шахсларни меҳнатга тўлиқ жалб этиш орқали уларни ахлоқан тузалиш ва келгусида жамиятимизнинг муносиб аъзоси сифатида шакллантиришга қаратилган Ўзбекистон Республикасининг 3 та қонуни қабул қилинган.

Мазкур қонунлар билан маҳкумларнинг ижтимоий ҳуқуқлари кенгайтирилган, жумладан:

• ёпиқ турдаги колонияларда сақланаётган маҳкумларнинг телефон сўзлашувидан фойдаланиши, жўнатма ва учрашувлар олишлари меъёрлари қарийб икки баробарга оширилган;
• жазо муддатини ўташ даврида маҳкумларнинг шахсий хавфсизлигини таъминлаш бўйича чора-тадбирлар кучайтирилган;
• маҳкумларни тарбиялашда уларнинг ота-оналари ролини кучайтириш, тарбиявий тадбирларнинг самарадорлигини ошириш мақсадида вояга етмаган маҳкумларга ота-онаси билан учрашишига нисбатан чекловлар олиб ташланган;
• жазони ижро этиш муассасаларида жамоатчилик вакиллари, Омбудсман, халқ депутатлари ҳудудий кенгашларидан иборат махсус Комиссиялар фаолияти йўлга қўйилган.

Шунингдек, тергов ҳибсхоналарида сақланаётган шахсларни тергов ҳаракатларини ўтказиш учун олиб кетишдан олдин ҳамда олиб келингандан кейин тиббий кўрикдан ўтказиш, ҳар қандай жароҳатлар аниқланганда қайд қилиниши ҳамда зудлик билан прокуратура органларига хабарномалар юборилиши жорий этилган.

Ҳозирга қадар маҳкумларни сақлаш шароитларининг шаффофлигини таъминлаш ҳамда қийноқ ва жисмоний тазйиқ ўтказиш билан боғлиқ салбий ҳолатларнинг олдини олиш мақсадида тизимдаги 54 та жазони ижро этиш муассасаси жами 3280 дона замонавий видеокузатув мосламаси билан жиҳозланган.

Шу билан бирга, маҳкумларнинг Олий Мажлиснинг Инсон ҳуқуқлари бўйича вакилига (Омбудсман) ҳамда прокуратура органларига бевосита мурожаат қилишлари учун алоҳида махсус қутилар жорий этилиб, улар фақатгина Омбудсманнинг ҳудудий вакиллари ва прокуратура ходимлари томонидан очилади ва тушган мурожаатлар ўрганиш учун олиб кетилади.

Маҳкумлар ҳуқуқлари поймол этилиши, уларга нисбатан қийноқ ёки бошқа турдаги камситувчи ҳаракатлар содир этилишининг олдини олиш, муассасаларда уларга яратилган шарт-шароитларни ўрганиш мақсадида маҳаллий халқ депутатлари кенгашлари, Бош прокуратура, Ички ишлар вазирлиги, Олий Мажлиснинг Инсон ҳуқуқлари бўйича вакили (Омбудсман) ҳамда «Интилиш» нодавлат-нотижорат ташкилоти томонидан мунтазам равишда мониторинг ишлари амалга оширилиб келинмоқда. 2020 йилнинг ўтган даври давомида 46 та муассасада ана шундай мониторинг ўтказилиб, 4493 нафар маҳкум билан учрашувлар ташкил этилди, 983 нафар маҳкум бевосита якка тартибда қабул қилинган.

«Шу билан биргаликда муассасаларда маҳкумларга яратилган шарт-шароитлар, уларнинг ҳақ-ҳуқуқларини таъминлаш борасида дипломатик корпус, халқаро нодавлат-нотижорат ташкилотлар ҳамда хорижий оммавий ахборот воситалари вакиллари томонидан 18 та жазони ижро этиш муассасасига 33 маротаба мониторинг ташрифлари амалга оширилди.

Хусусан, БМТнинг мустақил суд ва адвокатлар бўйича махсус маърузачиси Гарсия-Сайян, ‘Human Rights Watch’ халқаро нодавлат-нотижорат ташкилоти вакили Стив Марк Свердлов, Беларусь, Германия, Хитой ва Финляндия давлатлари вакиллари ҳамда ‘Aмерика овози’ радиоси мухбирининг колонияларда жазо муддатини ўтаётган маҳкумларга яратилган шарт-шароитларни ўрганиш бўйича ташрифлари ташкиллаштирилди.

Шунингдек, Россия, Қозоғистон, Покистон, Хитой, Ҳиндистон, Aфғонистон ва Қирғизистон давлатлари дипломатик корпус вакиллари томонидан ҳам муассасаларга ташрифлар уюштирилиб, маҳкумлар билан бевосита учрашувлар ўтказишди.

Жиноий қилмишига чин дилдан пушаймон бўлиб, тузалиш йўлига қатъий ўтган шахсларни афв этиш бўйича 2017—2020 йилларда Ўзбекистон Республикаси Президентининг фармонлари билан, 4869 нафар маҳкум афв этилган.

Aфв этилиб озодликка чиқарилган ҳар бир фуқаро билан индивидуал тартибда ижтимоийлашув тадбирлари ўтказилиб, уларга уй-жой бериш ёки таъмирлаш, моддий ёрдам кўрсатиш, бандлигини таъминлаш, банк кредитларини ажратиш, тадбиркорлик фаолиятини юритиши учун кўмаклашиш ва бошқа ижтимоий масалалар бўйича амалий ёрдам кўрсатилди.

‘BBC’ видеолавҳасида қайд этиб ўтилганидек, пандемия муносабати билан маҳкумларнинг соғлиқларини ҳимоя қилиш мақсадида, уларнинг яқинлари ва оила аъзолари билан учрашувлари вақтинча тўхтатилган.

Жиноят-ижроия кодексига мувофиқ пандемия вақтида маҳкумларнинг яқинлари билан узоқ ва қисқа муддатли учрашувлар уларнинг илтимосларига кўра телефон сўзлашувлари билан алмаштирилиб, етарлича шарт-шароитлар яратилди», дейилади ИИВ муносабатида.

Таъкидланишича, август ойидан бошлаб, Ўзбекистонда карантин чекловлари босқичма-босқич юмшатилаётганлиги муносабати билан карантин қоидаларига риоя этган ҳолда маҳкумларга қисқа муддатли учрашувлар ҳамда жўнатма ва бандероллар берилиши йўлга қўйилган. Бундан ташқари, Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги хизмати мутахассисларининг тавсияларига мувофиқ узоқ муддатли учрашув берилиши йўлга қўйилиб, ҳозирги кунда уни қай тартибда жорий этиш тартиби кўриб чиқилмоқда.

Жазо ўтаётган маҳкумларнинг яқинлари «BBC» мухбирига берган интервьюларида жазони ўташ муассасаси ходимлари томонидан жисмоний ва руҳий тазйиқ ўтказилаётганлиги, муассасадаги шароитлардан норозиликларини билдирганлар. Интервьюда келтирилган ҳолатлар бўйича илгари прокуратура ҳамда Ички ишлар вазирлиги масъул ходимлари томонидан тўлиқ ва атрофлича ўрганилган, жазони ўтаётган маҳкумлар билан суҳбатлашилган, зарурий экспертизалар тайинланган, лекин текширув давомида маҳкумларнинг кўрсатмалари, экспертиза хулосаларидан келиб чиққан ҳолда аризаларда кўрсатилган ҳолатлар ўз тасдиғини топмаганлиги аниқланган.

Вазирлик матбуот хизматининг маълум қилишича, мазкур аризаларда кўрсатилган маҳкумлар жазо муддатини ўташлари давомида муассасаларда ўрнатилган ички тартиб қоидаларга беписандлик билан қараб, уларга риоя этмай, мунтазам равишда белгиланган тартибни бузиб келаётганликлари сабабли тузалиш йўлига ўтмаган маҳкумлар ҳисобланади. Келгусида ҳам жазо муддатини ўтаётган маҳкумларга нисбатан қийноқ ва жисмоний тазйиқ ўтказиш, уларнинг шаъни ва қадр-қимматини камситиш каби ҳолатларга йўл қўймаслик учун ИИВ раҳбарияти томонидан доимий назорат олиб борилади.

Aввалроқ Ички ишлар вазирлиги Қуръони Каримга ҳурматсизлик кўрсатиб, видео олган «атеист»га жиноят иши очилганини маълум қилганди. Шунингдек, вазирлик диний экстремистик маълумотларни тайёрлаш ва тарқатиш жиноий жавобгарликка сабаб бўлишини эслатиб ўтган.